Tại sao tôm đồng loạt lột xác vào ngày Rằm?

Trong thực tế nuôi tôm, kinh nghiệm “theo nước, theo trăng” từ lâu đã được người nuôi xem như kim chỉ nam trong quản lý ao.

Nhiều vụ nuôi ghi nhận một quy luật quen thuộc: cứ đến ngày Rằm hoặc ngày Ba Mươi âm lịch, tôm trong ao thường lột xác đồng loạt. Đây không phải hiện tượng ngẫu nhiên, mà là kết quả của nhịp sinh học chịu tác động từ chu kỳ mặt trăng, lực hấp dẫn và ánh sáng. 

Hiểu đúng cơ chế này giúp người nuôi chủ động chuẩn bị dinh dưỡng và môi trường, giảm rủi ro hao hụt và tận dụng tốt giai đoạn tôm tăng trưởng nhanh sau lột xác.

Hiện tượng tôm lột xác đồng loạt vào ngày Rằm trong ao nuôi diễn ra như thế nào?

Đối với những người nuôi tôm lâu năm, chu kỳ trăng tròn luôn là thời điểm bận rộn và căng thẳng nhất trong tháng. Quan sát thực tế cho thấy, vào những đêm trăng sáng, tôm thường hoạt động rất mạnh, bơi lội nhiều hơn và lượng thức ăn tiêu thụ có thể giảm nhẹ vào cữ tối.

Đến sáng hôm sau, mặt nước ao thường xuất hiện nhiều vỏ tôm trôi dạt vào bờ hoặc góc ao, báo hiệu một đợt lột xác đồng loạt quy mô lớn vừa diễn ra. Hiện tượng này xảy ra đồng bộ ở hầu hết các cá thể trong đàn, tạo nên áp lực cực lớn lên môi trường nước chỉ trong một khoảng thời gian ngắn. Nếu không có sự chuẩn bị, sự đồng loạt này có thể biến thành thảm họa do thiếu oxy hoặc sụt giảm kiềm đột ngột.

Chu kỳ mặt trăng ảnh hưởng đến sinh lý và quá trình lột xác của tôm ra sao?

Tôm cũng như nhiều loài giáp xác biển khác, sở hữu một đồng hồ sinh học nội tại vận hành theo chu kỳ mặt trăng. Lực hấp dẫn của mặt trăng không chỉ tạo ra thủy triều mà còn tác động trực tiếp lên cơ thể sinh vật sống trong nước.

Vào những ngày Rằm và mùng Một, lực hấp dẫn đạt cực đại, tạo ra các đợt triều cường lớn. Trong tự nhiên, đây là tín hiệu để tôm lột xác nhằm tận dụng dòng nước mới dồi dào khoáng chất và thức ăn được thủy triều mang vào. Dù được nuôi trong ao bạt hay ao đất, bản năng di truyền lột xác theo trăng này vẫn được giữ nguyên. Cơ thể tôm sẽ tự động điều chỉnh các quá trình trao đổi chất để chuẩn bị cho kỳ lột xác đúng vào nhịp điệu của tự nhiên này.

Ánh sáng trăng, thủy triều và hormone: Cơ chế sinh học gây lột xác ở tôm

Cơ chế lột xác của tôm được điều khiển bởi một hệ thống nội tiết phức tạp, chịu tác động trực tiếp từ môi trường bên ngoài. Tuyến nội tiết trong cuống mắt tôm chịu trách nhiệm tiết ra hormone ức chế lột xác (MIH).

Theo cơ chế sinh học, ánh sáng trăng và các biến động môi trường đặc thù trong kỳ trăng tròn góp phần điều hòa hệ nội tiết, làm giảm tác động ức chế lột xác của hormone MIH, đồng thời kích thích tuyến Y (nằm ở phần đầu ngực) giải phóng hormone Ecdysone gây lột xác. Bên cạnh đó, sự biến động của áp suất nước do thủy triều lên xuống cũng là tín hiệu vật lý kích hoạt quá trình tách vỏ. Sự cộng hưởng giữa các yếu tố môi trường và nội tiết tố chính là chìa khóa khiến hàng triệu con tôm cùng nhận được tín hiệu "thay áo" vào cùng một thời điểm.

Giai đoạn tôm lột xác: Vì sao tôm dễ yếu, hao hụt và nhiễm Vibrio?

Lột xác là ranh giới mong manh giữa sự sinh trưởng và rủi ro tử vong. Quá trình này đòi hỏi tôm phải tiêu tốn một nguồn năng lượng khổng lồ. Đặc biệt, nhu cầu oxy tăng vọt, có thể lên đến gấp đôi mức bình thường tại thời điểm lột xác.

Ngay sau khi tách khỏi lớp vỏ cũ, tôm rơi vào trạng thái cơ thể mềm nhũn, tôm yếu khi lột xác và mất hoàn toàn khả năng tự vệ. Đây là lúc tôm dễ bị tấn công nhất bởi đồng loại (hiện tượng ăn nhau) hoặc bị các tác nhân gây bệnh xâm nhập.

Lớp vỏ mềm là điều kiện lý tưởng để vi khuẩn cơ hội như Vibrio tấn công. Sự xâm nhập này có thể dẫn đến các bệnh nguy hiểm như hoại tử gan tụy hoặc các tổn thương vỏ do vi khuẩn phân giải chitin (thường thấy dưới dạng các đốm đen hoặc vết thương lở loét). Hơn nữa, việc lột xác đồng loạt làm môi trường ao nuôi biến động dữ dội, nếu tôm không đủ sức khỏe, chúng sẽ bị rớt đáy do kiệt sức (lột dính vỏ) dẫn đến hao hụt tôm đáng tiếc.

Các chỉ tiêu môi trường cần theo dõi khi tôm lột xác đồng loạt vào ngày Rằm

Để kiểm soát rủi ro trong những ngày này, người nuôi cần đặc biệt chú trọng đến ba chỉ số then chốt là Oxy hòa tan, độ Kiềm và pH.

Khi tôm lột xác đồng loạt, nhu cầu oxy tăng đột biến, nếu hệ thống sục khí không đáp ứng đủ, tôm sẽ chết ngạt ngay trong lúc lột. Song song đó, quá trình tái tạo vỏ mới tiêu thụ một lượng lớn các ion Canxi, Magie và Carbonate trong nước, dẫn đến hiện tượng tuột độ kiềm ao tôm nghiêm trọng. Nếu độ kiềm giảm xuống dưới mức 100mg/L, tôm sẽ chậm cứng vỏ. Ngoài ra, pH khi tôm lột xác cũng cần được giữ ổn định, tránh dao động quá lớn làm tôm bị sốc trong lúc cơ thể đang nhạy cảm nhất.

Giải pháp quản lý ao nuôi giúp tôm lột xác an toàn và nhanh cứng vỏ

Chiến thuật quản lý ao nuôi trong những ngày Rằm cần chuyển từ trạng thái tấn công sang phòng thủ để hạn chế rủi ro lột xác. Trước kỳ trăng tròn 1-2 ngày, người nuôi nên chủ động bổ sung khoáng chất vào môi trường nước và trộn Vitamin C, canxi, phospho vào thức ăn để tôm tích lũy đủ năng lượng.

Vào đúng ngày tôm lột, cần giảm lượng thức ăn từ 30-50% vì tôm lột sẽ ăn rất ít, việc dư thừa thức ăn lúc này chỉ làm ô nhiễm nước thêm. Quan trọng nhất, hệ thống quạt nước và oxy đáy phải được vận hành tối đa công suất, đặc biệt là vào ban đêm để đảm bảo oxy luôn trên 5mg/L. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng này sẽ giúp đàn tôm vượt qua kỳ lột xác an toàn, tôm cứng vỏ nhanh và đạt đầu con tối đa.